Алдану очраклары арткан

Сак булыгыз: мошенниклар!

Танышымны очраттым. Хәл—әхвәлләрне сорашкач, “Мошенникларга тап булдым әле”, -- дип борчуын сөйләп алды ул. “Ничек инде алдандыгыз? – дип сорыйм аптырап. Үткен, акыллы, белемле кешеләр дә алданамы икәнни дип гаҗәпләнүем. “Алар бит психолог”, -- диде ул.

Редакциягә Арча эчке эшләр бүлеге җитәкчесе урынбасары, полиция подполковнигы Ринат Котдусов: “Һаман алданалар, халыкны кисәтми булмый”, -- дип мөрәҗәгать иткәч, шушы хәл искә төште.

--Быел 6 ай эчендә районда 30 алдану очрагы теркәлде. Алар бик нык артты, -- дип сөйләде Ринат Хәмитович. – Банк карталары аша 15 очрак, дистанцион алданулар 15 очрак булды. Полиция көче белән генә бу җинаятьләр “эпидемия”сен туктатып булмый. Монда кешеләрнең игътибарлы һәм сак булулары кирәк.

--Бигрәк тә ничек алданалар?  

--Банк карталары белән төрлечә алдану очраклары бар. Хәтта минем үземә дә шалтыраттылар. Янәсе минем картадан кемдер акча алырга маташа. Гадәттә банк исеменнән шалтыраталар. Янәсе алар банкның куркынычсызлык хезмәте хезмәткәрләре. Ышаналар бит! Шуны истә тотарга кирәк: банкның куркынычсызлык хезмәте хезмәткәрләре үз клиентларына бервакытта да шалтыратмый.

--Бу турыда кат-кат әйтсәк тә артык булмас: бигрәк тә картаның нинди саннарын әйтергә ярамый?

--Картаның арткы ягында өч санлы код бар. Ул кодны бервакытта да берәүгә дә әйтергә ярамый. Банк хезмәткәрләренә сезнең картаның һәм исәпнең  коды да, пароле дә, номеры да кирәкми. Барлык шикле операцияләрне, сезгә мөрәҗәгать итеп тормыйча,  банк үзе туктата.

--Мошенниклар шалтыратса нишләргә?

--Сөйләшмәскә кирәк. Икеләнсәгез, банкка шалтыратыгыз. Сезгә шалтыраткан номерга кабаттан шалтыратмагыз.

--Белдерүләр буенча алдану очраклары да бар бит.

--Күптән түгел берәү “Авито”га шкаф сатам дип белдерү куйган һәм алдакчы кармагына эләкте. Мошенник бу ханымга шкафыңны 30 мең сумга сатып алам, дип карта номерларын сораган. Һәм бераздан яңадан шалтыраткан. Ялгыш 30 мең сумны үз картама күчергәнмен. Сез минем картага акча күчерегез инде, дигән. Шкаф сатучы 30 меңне мошенник картасына күчергән. Аңлашылмый: кик күчергән ул аны?! Икенче бер очрак. Берәү компьютер сата. Арзанга түгел, бәясе 100 мең сумнан артык тора. Мошенник әйтә: Казанга шул җиргә килегез, машина килеп компьютерны алыр, акчасын күчерербез, ди. Хатын Казанга бара, компьютерны таксистка биреп җибәрә. Ничек инде акчаны күчермәгән килеш кыйммәтле компьютерны таныш булмаган кешегә биреп җибәрәсең?! Акчаны алгач кына товарны бирергә кирәк.

--Ә үзең товарны сатып алганда да алдану очраклары бар бит.

--Бар андый хәлләр дә. Берәү машина запчасте сатып алганда алданды. Товарны алмый торып, акча күчерергә ярамаганлыгы көн кебек ачык бит инде! Башта товар кулыңа керсен – аннан акчаны бир.

--“Бәлага очрадым”га эләгүчеләргә ни әйтерсез?

--Гадәттә бу кармакка өлкәннәр эләгә. Әти—әниләрегезгә, әби—бабайларыгызга әйбәтләп аңлатыгыз: әгәр дә улыгыз яки кызыгыз, яки берәр якын кешегез юл һәлакәтенә яки башка төрле бәлага өчрады, акча кирәк, дип шалтыратсалар, шунда ук сөйләшүне өзәргә һәм “бәлага таручы”га шалтыратырга кирәк.

--Киңәшләрегез өчен рәхмәт.