Чөмә Елга кызы Роза Шәйхетдиновага 80 яшь!

Чөмә Елга кызы Роза Шәйхетдиновага 80 яшь! (9.02.1941)

        Шагыйрь булмасам да шигырь язам,

Җырлар коям саф хисләремнән.

   Илһам алам Арчам таңнарыннан,

Сафлык җыям ак кичләреннән.

Кайчагында җылы, якты була,

Кайчак елый минем шигырем.

    Тормышымнан каләмемә күчкән

                                             Үз хисләрем генә ул минем.

      Бу шигырь юлларының авторы, районыбызның Чөмә Елга авылында туып-үсеп, бүгенге көндә Арча шәһәрендә яшәп иҗат итүче Роза Шәйхетдинова “Казан арты” тарих-этнография музее белән даими элемтәдә тора. Арчабызда аны белмәгән кеше юк, кичәләрдә һәм очрашуларда актив катнаша, яңа иҗат иткән шигырьләре белән таныштыра. 

СОКЛАНЫРЛЫК  КАЛА СИН

Зифа буйлы купшы каеннарда,

        Сагынып кайткан кошлар сайраша.

       Матурлыгың күреп, туеп булмый,

Сокланырлык кала син, Арча.

                       Юлларда йөргәндә, юлдаш син,

                   Күңелдә йөрисең җыр булып.

                   Мәчетләрең моңлы азан әйтә,

                                                       Иман  нуры агыла ургылып.

 Синдә таңнар өмет белән туа,

                                              Азан моңы башлый иртәне.

                                              Татар сүзе яңгырый һәр тарафта,

                                              Татар җыры җанны иркәли.

                        Сокланып та туя алмый халкың,

                 Тирә-ягың чәчәк, гөлбакча.

                         Тукай телен саклап яшисең син,

                     Татар горурлыгы син, Арча!!!

      Роза Вәгыйз кызының берсеннән-берсе яратып укыла торган шигырьләре тупланып биш китабы дөнья күрде. Аларның барысын да автор үзенең теләкләрен язып музеебызга бүләк итте. Без, музей хезмәткәрләре, “Арча” радиосы белән берлектә тапшырулар алып барабыз. Аларны әзерләгәндә Роза Шәйхетдинованың иҗатына еш мөрәҗәгать итәбез. Аның шигырь китапларыннан сугыш чоры һәм аннан соңгы еллардагы авыл тормышына,  балачак һәм мәктәп елларына,  төрле бәйрәмнәргә, ел фасылларына, гомүмән, тормыштагы барлык темаларга да материал табарга мөмкин.   

Мин сугыш елы баласы

                                             Мин – сугыш елы баласы,

                                             Күрмәгәннәр калмады.

                                             Саташулы төшләр күреп

                                             Аттыра идек таңнарны.

                     Шатлыкка бергә сөендек,

                 Уртаклаштык кайгыны.

                     Читән киртә, салам түбә –

                Безнең буын байлыгы.

                                            Мәктәпкә укырга киттек,

                                            Чүпрәк букчалар асып.

                                            Шул чүпрәк букчалардан

                                            Ятимлек торды ташып.

                     Бишмәтләр кырык ямаулы,

             Аннан да күп шәлнеке.

                      Бераз гына юнь булгандыр, 

      Әзерәк хәлленеке.

                                            Чабата киеп укыдык,

                                             Юкә башмак та кидек.

                                             Барыбыз бер төсле булгач,

                                             Шат һәм бәхетле идек.

                Ашау-эчүне әйткән юк,

                Тамаклар гел ач булды.

                      Беркемнән табып булмады

         Умач уарлык онны.

                                             Менә бер көндәлек таптым,

                                             Яткан качып чормада.

                                             Сер бирмичә яшәдек бит,

                                             Шундый авыр чорда да.

             Юк зарлану көндәлектә

          Булган тик өмет кенә.

          Яуда калган әтиләрне

             Көттек тә, көттек кенә.

                                               Көтә-көтә ятим үстек,

                                               Өметләр өзелмәде.

                                               Гомер көзләренә кердек,

                                               Ярасы төзәлмәде.

       Һәркем туган авылын сагынып яши. Роза апа да туган авылы Чөмә Елганы, ямьле Кесмәс буйларын, балачагы үткән урман-кырларны үз шигырьләрендә яратып искә ала.

                                                ТӨШЛӘРЕМӘ КЕРӘ

Төшләремә керә туган авыл:

 Йолдызлары яна, балкый ай.

     Бик сагынам туган авылымны,

          Таба алмыйм кайчак кайтыр җай.

                           Бик кечкенә минем туган авыл,

                                                         Ике дистә генә йорты бар.

                     Әби- бабаеның хәлен белеп,

                     Кайтып тора бала, оныклар.

            Бар  эшемне ташлап, кай көннәрдә,

 Чыгып китәм ялгыз юлларга.

          Рәхмәт, язмыш, күңел ярсыганда,

         Кайтып килер авылым булганга.

                         Үз баласын сагына туган авыл,

                           Кулын изәп,  чакыра тал-тирәк.

                           Авылым бирә миңа илһамны да,

                    Язар өчен илһам, хис кирәк.

     Авылыма кайтып, юанам мин,

    Шатлыгымда, авыр чакларда.

 Күңелемне илһам урап ала,

        Чыгып бассам көмеш чыкларга.

ЧИТКӘ КИТКӘЧ БЕЛӘБЕЗ

Авылыма кайтып барам,

                                                 Сагынуга түзалмыйм.

    Җитез җилләр җилдерәләр,

   Артларыннан җиталмыйм.

                          Тормыш ямен, яшәү тәмен

                                                             Белдем туган җиремдә.

                                                             Игелекле, изге җиргә

                      Тамган минем тирем дә.

Читтәгеләр сагыналар,

                                                   Хәтта әче әремең.

      Читкә киткәч, беләбез шул,

Туган җирнең кадерен.

                     Һай, җиләкле тугайларым,

                Һай тургайлы күкләрем.

                         Чит җирләрдә сезне сагынып,

                   Җаны сыкрый күпләрнең.

    Роза Шәйхетдинованың шигырьләре белән танышкач аның тормыш юлын тулысы белән күз алдына китереп, бүгенге көндә ниләр белән мавыгып яшәгәнен белеп була.

    Өч бәхетем

                                                    Өч бәхетем килеп керә,

 Бер ачылган ишектән.

    “Бәхет санлы буламыни,

    Кем бар аны ишеткән?”

                       Сез миңа шулай диярсез,

                   Бәхетнең юк бизмәне,

                   Исе, төсе юк бәхетнең,

                Юк бәхетнең бизәге.

Мин бәхетле бүген, диеп,

                                                 Юккамы әллә сөйлим?

Өч мәхәббәт җимешемне

                                                 Бәхет дими, ни диим?!

                  Исе, төсе юк югын да,

               Бәхет ул килә көлеп.

                          Сагыш кебек,хәсрәт кебек,

                    Килми ул җанны телеп.

Бәхетнең җылы нурында

                                                  Кайгы-хәсрәт тарала.

 Үзем тудырган бәхетләр,

                                                  Бәхетем – өч кыз балам.

                  Үстеләр инде, үстеләр

                  Газиз кыз балаларым.

                 Таяныр теләгем алар, 

                Алтын баганаларым.

                                                                               ДУСЛАРГА

              Язасыңмы, дип сорыйсыз никтер,

   Үзем язмыйм, яза каләмем.

           Тутыкмасын гына серле каләм,

      Сезгә барыр назлы саләмем.

                             Сезгә барыр минем йөрәк серем,

                          Сезгә барыр күңелем җылысы.

                              Матур сүзләр кушып юлларына,

                        Бүләк итәм сезгә җырлысын.

Түзә каләм, һаман яза әле,

Калганы юк әле тукталып.

         Минем шулай тормыш сөюемне

     Кайдан белер иде соң халык?

                               Уй- хисләре мөлдерәпләр тулгач,

                                                          Тыеп буламыни күңелне?

                            Бернигә дә алыштыра алмыйм,

                              Шигырь- җырлы якты көнемне.

Түзә каләм, һаман яза әле,

  Тутыкмас ул, бар аның эше.

          Минем шулай тормыш сөюемне

   Кайдан белер иде соң кеше?

                                   Уй- хисләрем күңелемнән ташый,

                        Әйтер сүзем минем бар әле.

                                   Шигырьләрем аша җиткермәсәм,

                             Белерсезме соң минем хәлне?

       ШИГЫРЬ БИТ УЛ ...

              Шигырь бит ул – шагыйрь җыры,

                                                 Җыр кайгыны тарата.

                                                  Ак күңелле, саф йөрәкле

                                                  Кешеләр җыр ярата.

                                  Мин шигырь, җырлар язарга

                                                               Яратам шуңа күрә:

                              Күңелләрне йомшарта ул,

                                                               Җанга тынычлык бирә.

         Шигырьләр – күңел көзгесе,

                                                   Бар үткәнем – аларда.

          Моң – хисләрем күчә минем,

                                                   Шигырьдәге юлларга.

                   Күңелдә илһам учагы

                   Дөрләгән чаклар була.

                      Һавада очкан кошлар да

                  Шигырь юлына куна.

 Ничек түзәсең язмыйча,

Күңелгә илһам килгәч.

     Шигырь җыр яратучының

                                                  Җанына шифа биргәч.

     Роза Вәгыйз кызы язган шигырьләрне укыйсы гына килеп тора, алардан  бәхетле яшәү өчен омтылыш аласың, тормыш сорауларына җавап табасың, киләчәк көннәргә юнәлеш табуда ярдәм күрәсең. Роза апа, Сезне гомер бәйрәмегез белән тәбрик итәбез һәм яңа иҗат җимешләре көтеп калабыз.

“Казан арты” тарих-этнография музее

                                                                                            директоры урынбасары Шәфигулла Гарипов