Тиктормас бензин. Алда безне нәрсә көтә? Ягулыкның сыйфаты ни хәлдә?

Бензин бәясе кыйммәтләнүгә аптыраган «тимер ат» хуҗалары әнә шулай ди. Бүген АИ-92 маркалы бензинның бер литры 50 сумлык чиктә тирбәлә. Мондый бәяләрдән башы әйләнгән машина йөртүчеләр соңгы атналарда ил Хөкүмәте тырышлыгы белән ягулык бәяләренең бераз төшкәнен дә сизми калды кебек. Алда безне нәрсә көтә? Ягулыкның сыйфаты ни хәлдә? Бу хакта белгечләрдән сорадык.

Чыгымнар күбәйде
Казанда яшәүче Нәзилә Гәрәева – гел рульдә. Өч бала әнисенең күп вакыты төрле түгәрәкләрдә шөгыльләнүче улларын бер урыннан икенчесенә йөртеп уза.

– Олы улым сәнгать мәктәбенә йөри. Уртанчысы футболга мөкиббән киткән, кечкенәсе – йөзүче. Өчесе өч төрле юнәлеш буенча шөгыльләнгәч, берсен тренировкага илтеп, икенчесен өйгә алып кайтканчы көн уза. Эшкә дә чыга алмыйм, билгеле. Балаларны шәһәр буйлап йөртү өчен генә дә атнасына уртача 40 литр бензин кирәк. Автомобиль ягулыгына атнага 2 мең сумнан артык акча китә. Ишле гаилә өчен бу бик күп, – ди күпбалалы әни.

Татарстанда ягулык-энергетика ресурсларын сак куллану һәм аның сыйфатын тәэмин итү идарәсе хәбәр итүенчә, бу атна башында республикада АИ-92 маркалы бензинның бер литрының иң югары бәясе 49 сум 40 тиен торган. Чагыштыру өчен: Идел буе федераль округы буенча әлеге күрсәткеч – 51 сум 50 тиен. 7 ноябрьгә алынган мәгълүматларга караганда, Татарстанда АИ-95 маркалы бензинны, күп дигәндә – 53 сум 45 тиенгә, дизель ягулыгын исә 59 сум 30 тиенгә сатканнар.

Финанс киңәшче Аяз Мифтахов әйткәнчә, бүген халыкның кеременә караганда, чыгымнары тизрәк үсә.

– Узган ел илдә махсус хәрби операция игълан ителгәч, ә аңа кадәр коронавирус чорында да халык акчаны артык әрәм-шәрәм итмичә, җыеп баруга керешкән иде. Быел исә кесәдәге акчаны тота башладылар. Шуңа күрә чыгымнар тагын да күбәеп китте. Ә керемнәр әллә ни артмый, – ди белгеч.

«РИА Рейтинг» мәгълүматларына караганда, Татарстанда яшәүчеләрнең уртача хезмәт хакына аена 1007 литр АИ-92 маркалы бензин сатып алырга мөмкин. Әлеге күрсәткеч буенча без ил күләмендә – 30 нчы урында. Чагыштыру өчен: күрше Башкортстан – 38, Удмуртия – 50, Чувашия – 62 нче баскычта. Мәскәүдә айлык акчага 2222 литр «92ле» ягулык сатып алырга мөмкин. Ил башкаласы, Ямал-Ненец автоном өлкәсен уздырып, исемлекнең икенче баскычында урнашкан.

Тиенләп төшә
– Ягулык-майлау материалларына бәя арту ит, икмәк кебек һәркемгә кирәкле авыл хуҗалыгы продукциясенең үзкыйммәтенә дә тәэсир итә, – ди Казан дәүләт аграр университеты доценты, икътисадчы Илгизәр Гайнетдинов. – Урып-җыю эшләрендә дә, терлеккә азык әзерләгәндә дә ягулык-майлау материаллары бик күп тотыла. Аларның бәясе арткан саен, бу, шул исәптән, сөт, ашлык бәяләрендә дә чагылыш таба. Дөрес, ил Хөкүмәте берникадәр чаралар күрде. Бу, беренче чиратта, күмәртәләп сату бәяләрен йөгәнләүгә кагылды. Ягулыкны ваклап сату бәяләре дә төшәчәк, диделәр. Тик автомобиль йөртүче буларак моны сизмәдем. Бәя артканда өч-биш сумга күтәрелә, төшкәндә исә 10–20 тиенгә генә кими. Ул күз алдау гына, минемчә. Тагын шунысы да бар: ягулык-майлау материалларының кыйммәт булуы авыл хуҗалыгы продукциясе җитештерүчеләрнең кесәсенә суга. Бу исә табыш кимүгә китерә. Соңгы ике елда ашлыкка бәя артмый. Димәк җирдә эшләгән кешегә моннан файда юк, авыл хуҗалыгы табышсыз булып күренә. Бу исә чәчүлек мәйданнары кимүгә, мөгезле эре терлек саны азаюга китерә. Гомумән, бәяләргә даими контроль булырга тиеш. Кызганыч, алар үсүен дәвам итә.

Ел азагына кадәр ягулык бәяләре арту инфляция күрсәткече дәрәҗәсендә сакланачак, дип фаразлый Татарстан Иҗтимагый палатасының финанс һәм икътисад мәсьәләләре буенча белгече Фәнис Хөсәенов.

– 2019 елдан бирле илнең эчке базарында ягулык бәяләре демпфер механизмы белән көйләнә. Ул дизель ягулыгы һәм бензинга эчке бәяләрне берүк дәрәҗәдә саклап тоту мөмкинлеген тәэмин итә. Ягъни бәяләр артса да, алар инфляция күрсәткече дәрәҗәсеннән узмый, – ди белгеч. – Демпфер механизмы ничек эшли соң? Ягулыкка экспорт һәм эчке бәяләрне чагыштыралар да, әгәр нефть компанияләре өчен товарны читкә озату отышлырак булып чыга икән, аларга бәя аермасын бюджет хисабыннан каплыйлар. Киресенчә булса, оешмалар казнага үзләре акча түли. Соңгысы, мәсәлән, базарда нефтькә бәяләр төшкәндә күзәтелә. Тик быел Россия бюджетының дефициты артты. Шуңа күрә 1 сентябрьдән ил Хөкүмәте нефть компанияләренә демпфер түләүләрен икеләтә киметү турында карар кабул итте. Бу эчке базарда бәяләр артуга китерде дә инде. Ягъни нефть компанияләренә чималны экспортка озату отышлыракка әйләнде. Тик соңгы арада бәяләр тотрыклылануын күрәбез. Моңа ил Хөкүмәте тарафыннан бензин һәм дизель ягулыгын читкә озатуны вакытлыча тыю, демпфер түләүләрен элеккеге хәленә кайтару бәрабәренә ирештеләр. Быел ел азагына кадәр инфляция 7–8 процент дәрәҗәсендә булачак дип көтелә. Моннан чыгып, бензин бәясе күпмегә артырга мөмкин икәнен дә фаразларга мөмкин.

Язманы тулысынча Ватаным Татарстаннан укый аласыз