«Бер төндә өчесе дә моргка килеп ятканнар»

Зират сагышында янәшә...
Газизенең суык гәүдәсенә капланып елаган әниләрнең берсе кинәт туктап кала. Аның сабые түгел ләбаса... 
...Әлмәт районының Колшәрип авылына ябырылган кайгының бүгенгәчә онытылганы юк. Зират киңлегендә җәйрәп яткан янәшә өч кабердә чәчәктән өзелгән гомерләр – дуслар, ахирәтләр.

– Ике баламны җирләдем. Гөлназым – олысы, мәктәпне көмеш медальгә бетерәсе кызым иде. Соңгы кыңгырау чыңлыйсы көнне җир куенына керде. Вафатына 19 ел. Кешене үләр алдыннан танып булмас, диләр. 21е көнне кич, әй ашыга-ашыга мәктәптән кайтып бара бу, шәйлим дә сыман. Күзләрем талганчы карап тордым, Гөлназны барыбер танымадым. Күңеле ашкындымы, соңгы көннәрне ризык төрләндерде, мин аш җылыттым – коймак диде, ул да түгел үзе бәрәңге кыздырды. Әлмәттә яшәүче дустым Рузилә, улының туган көненә чакыргач, озак киреләндем. Барасы да килми, яхшы да түгел. Алар да икесе дә мәрхүмнәр, Гөлназ артыннан ук киттеләр... “Арыдым”, – дим, Гөлназның мине үгетләве!.. Иркенәеп кич чыгасы килгәндерме. Сыңар үстергәч, мин тезгенне кыска тоттым. Мәҗлес күңелле үтте. Тик ул кичтә никтер җаным пошынды, – дип сөйли Әлфия ханым.

Иртән иртүк исә күчтәнәчләрен күтәреп авылга кузгала. Урам буйлап атлаганда янына сызгырып торып килеп туктаган машинага ул да утыра. Авылдашларының: “Моргка киттек, балаларны танырга”, – диюләрен аңлап җиткерми. Юл фаҗигасендә кызлар үлгәненә төшенә, тик үзенеке дип уйламый нигәдер.

– Авылдашларына ярдәм кирәк икән дим. Барып кердек. “Курыкмыйсызмы? Карыйсызмы?” – диләр. “Кемне?” — дип тә сорамыйм, ияреп кереп киттем. Тартып чыгардылар – минем кыз... Канга батып ята. Кулымдагы сумкаларны ике якка атканмын да җан ачысы белән кычкырып идәнгә тезләнгәнмен. Гөлназым, Гөлшат, Зөлфия – өч дус, бер төндә өчесе дә моргка килеп ятканнар. Шунда кояш сүнде минем өчен. Өйгә кайтып, идән уртасына тимер караватны тартып куйдым, аңа такталар тездем. Баш очына мендәр салдым... Кеше арты кеше килә, әни аптырый. Миңа ул, зиһене алышып, апа дип йөри башлаган иде. “Апа, ник моның кадәр кеше бездә?” – дип килә дә сарыла... Саташкан әнигә нәрсә дип аңлатыйм? Үз хәлем хәл. Төнне керфек тә какмадым. Иртән Гөлназны алырга үзем киттем. 24 май бу, дүшәмбе көн. Моргта кешенең күплеге, ашыкмыйлар, – ди әңгәмәдәшем.

Ул төндә ниләр булганын, Әлфия ханым, моргта янында утырган чибәр ханым теленнән ишетә. Рульдә аның ире икән, үз машинасы ватылганга,  дустының, стоянкада торган машинасын хуҗасына әйтеп тә тормыйча алып чыгып киткән... 

– Безнең кызлар, үзебезнең авылда төнге сәгать уникедә клуб ябылгач, дүрт чакрым ераклыктагы күрше Кәләй авылына дискотекага киткәннәр. Анда бер егет белән йөргәннәр иде, никтер аралары суынды. Сагынып баргандыр, дидем. Кыр уртасы буйлап кайтасын да уйламаганнар. Төнлә этләр улаганын ярты авыл халкы ишеткән. Гомерләре бетәсенә, ике ир белән ике хатын-кыз утырган җиңел машина килеп туктаган. Дөрес юлда йөрмәгән ярлар, диде... Кызмачалар икән болар. Безнекеләр өчәү бит әле. Ялына-ялвара кереп утырганнар. Икесе ике хатынның итәгендә, минем кыз ишек янында. Кара яшел төстәге унбишенче модель “Жигули” машинасы булган ул. Ахырдан күрсәттеләр. Сәгатенә 170 чакрым тизлек белән сызгырып торып, “КамАЗ” машинасы астына килеп кергән. Кызлар бик каты кычкырганнар, тавышларын авыл халкы да ишеткән. Машинаны турап алганнар. Йөртүченең башы өзелгән... Икенче ир дә үлгән. Сөяркәләре бик авырдан исән калды. Зөлфия белән Гөлшатны танырлык та түгел иде. Минекенең  бөтен җире үз урынында, баш арты гына бәрелгән дә, алдагы бер теше төшкән...  Ул теше кәкре иде. “Алдырам, матурны куйдырам!” – дип йөрде. Аллаһы алып бирде, – дип сөйли газиз ана.

Зөлфия – 1985, Гөлшат – 1986, Гөлназ 1987 елгы кызлар. Каберләре дә шул тәртиптә казылган...

– Башта йөртүче ирне чыгардылар, дүртпочмаклы бер төргәк... “Монысын ачасы түгел!” – диделәр. Кичке сәгать дүртләрдә генә безнең фамилияне дәштеләр. “Габдрахманова! Йөзен карыйсызмы?” – диләр. “Үз балам!..” – дидем дә алып кайтып киттек. Түр якка кертеп салдык. Көчле даруларны артык күп салганга, баламның йөзенә карап та берни күрмим икән. Балакайны юарга керешкәч, бармагындагы йөзеген салдырып бирделәр. Кулыма тотып утырам, кош тырнагына гына ярарлык, дим, Гөлназныкы түгеллеген дә күрәм... Кәфенләделәр генә, күктән яшен гөрселдәмәсенме җиргә!.. Табигать!.. Килешмәде. Яңгыр ишәргә кереште, яшен ташы уйный, күккә карарга куркыта. Халыкның өйгә сыймаганы мунчага, абзарга кереп тулды. Яшен мәңге туктамас кебек иде. Балакайны җирлисе бар бит. Берзаман, шул яңгырда хәлсезләнеп, урам буйлап Гөлшатның әнисе – Фәйрүзә апа килә. Тәрәзәдән күреп, каршысына киттем. Сулышы капкан, тын да ала алмый, үзе елый, өстендә бер коры төртке юк, юп-юеш... “Әлфия, сез бит минем кызны алып кайтып киткәнсез... Гөлназны минем арттан алып киләләр, сез миңа үземнекен төреп бирегез...” – дигәч, өйгә йөгереп кердем. Текәлепләр карасам – Гөлшат... Аһ иттек!.. “Ботлары болай юан түгел иде, шешенгән икән...” – дип аякларыннан ничә сәгать сыпырып утырдым икән?..” – ди Фәйрүзә апа... Ул дарулар миңгерәтә икән кешене, югыйсә үз балаңны танымаслыкмы?.. – ди Әлфия апа.

Ә Гөлназ “кайтып” керүгә ялтырап кояш чыга, давыл тына, җил дә оясына кереп чума! Хата төзәлгәч, җир-анабыз да тынычлана. Ә бутап җирләсәләр?.. Гомер кичермәсләр. 

– Мин ул көнне ярты төнгәчә кабер кырена утырдым. Дустымның баласы Гөлназыма чардуган да куйды. Кызымның әтисе килеп: “Чардуганы ямьсез...” – диде. Беренче сүзе!.. “Янәшәсендә әтилеләр ята, берсенеке дә юк әле...” – дидем. Ул мине гаепләде, мин аның кемлеген исенә төшердем. Зиратта әйтелергә тиешле сүзләр түгел иде берсе дә. Ләкин дөресе – балаларны ялгыз үстердем, тамаклары тукмы, өс-башлары бөтенме, берсен дә белмәде. Алимент түләмәде... Урамның бер очында әтиләрен күрсәләр, балалар икенче урамга йөгерәләр иде. Гөлшатның чаялыгы!.. Үләр алдыннан Гөлназны әтисе янына ияртеп кергән дә:  “Рәфис абый, без быел мәктәпне бетерәбез. Гөлназның әнә аягына кияргә туфлие, өстенә күлмәге юк!.. Әле альбомнар ясатасы, күчтәнәчләргә, табынга дип тә акча җыясы! Безгә ким дигәндә 4000 тәңкә акча бирегез!” – дигән. “Бозау суйган идем”, – дип 2000 тәңкә акча сузган. Бар ярдәме шул... – ди Әлфия ханым. 

“Бәби табасым килде...”
– Гөлназымнан соң тилерер чиккә җиттем. Күз алдымда шәүләләр биешә иде. Көчле дарулардан... Үземне кулга алдым. Әллә нидән генә үзгәрдем, бәби табасым килде – күңелгә шундый хис керде. 18 декабрь Гөлназның туган көнендә каберенә куярга дип ясалма чәчәкләр алып баргач, Әлмәттә беренче йөргән егетем очрады. Сөләйнеке. Радик!.. Аның да тормышы барып чыкмаган. Ике балалары тугач аерылышканнар. Эзләп килде. Рәфисәм балалар бакчасында иде, аны да алып кайттык... “Мин сине һаман да яратам бит Әлфия!” – диде. Арыган йөрәгемә бер сүзе җитте... Ишле терлек-туар, авыру әни, Илдарым да буй җиткән, Рәфисәм кечкенә, хәсрәтем баштан ашкан... Ир терәгенә мохтаҗ идем, гаепләмәгез. Яңа елны бергә каршыладык та кушылдык. Көн дә Аллаһыдан бәбигә узуымны, кыз бала сорадым. Апрель аенда авырга калдым. Табиблар аны 18нән 20нче декабрь аралыгында табасың, диделәр. Нәкъ Гөлназ кебек!.. – ди әңгәмәдәшем.

Тулырак: http://shahrikazan.ru/news/әy-yazmyish/ber-tnd-chese-d-morgka-kilep-yatkannar