Арча районы турында мәгълүмат
Арча районы – Татарстан Республикасында иң эре районнарның берсе, Казан артының төньяк өлешендә урнашкан. Гомуми мәйданы – 1843 квадрат километр. Районда 52 мең кеше яши, шуның 92 % – татарлар, 127 авыл бар. Район үзәге – Арча шәһәре, Казаннан 60 километр ераклыкта урнашкан, автобус, тимер юл челтәре белән тоташкан, 20 мең кеше яши.
-
Арча районы тарихы
Тасвирлама: Арча районы – Татарстан Республикасында иң эре районнарның берсе, Казан артының төньяк өлешендә урнашкан. Гомуми мәйданы – 1843 квадрат километр. Район территориясендә 23 елга бар, иң озыны – Казансу елгасы, озынлыгы 140 километр. Территория җир асты суларына бик бай. Урман гомуми мәйданның 11 процентын тәшкил итә.
-
Арча районында кайда ял итеп була?
Тасвирлама: Әлеге бүлектә Арча районында кайда ял итәргә мөмкинлекне күрсәтүче ярдәмлек бирелгән. Арчада нинди парклар һәм истәлекле урыннар бар? Шул хакта мәгълүмат таба аласыз.
-
Арчадан Казан, Яр Чаллы, Мәскәү, Уфа шәһәрләренә кадәр ничә чакрым?
Тасвирлама: Арча – Татарстанның төньяк-көнбатышында урнашкан, Татарстандагы иң зур районнарның берсе. Мари-Эл республикасы, Татарстанның Биектау, Саба, Балтач, Әтнә районнары белән чиктәш. Арчадан башка шәһәрләргә кадәр ара җирле халыкны да, читтән килүчеләрне дә кызыксындыра. Бу бүлектә Татарстанның һәм Россиянең зур шәһәрләренә кадәр ара һәм анда барып җитү өчен күпме вакыт кирәк булганлыгы язылган.
Игенчелек һәм терлекчелек белән шөгыльләнүче Арча районында даны еракларга таралган АСПК кирпеч чыгару, «Металл» калай, Арча сөт-май заводлары эшли. Шулай ук һөнәрчеләр, заманында Арчаның данын чит илләргә кадәр таныткан читек чигү эшен дәвам иттерә.
Арча районында һөнәри белем бирүче Габдулла Тукай исемендәге Арча педагогия көллияте, Арча агросәнәгать көллиятләре, Арча социаль-гуманитар техникумы эшли.
Арча шәһәрендә «Казан арты» тарих-этнография, Арча әдәбият һәм сәнгать, «Әлифба», Яңа Кырлай авылында Габдулла Тукайның әдәби-мемориаль, Гөберчәктә Мөхәммәт Мәһдиев музейлары халыкка хезмәт күрсәтә.
Районның географиясе
Арча районы – Татарстан Республикасындагы иң зур районнарның берсе, аның мәйданы 1842 км² тәшкил итә. Район буенча Казанны Киров өлкәсе, Удмуртия Республикасы һәм Пермь крае белән тоташтыручы транспорт магистральләре уза. Көнбатыш Кама алды төньяк өлешендә урнашкан район, Татарстанның Балтач, Саба, Теләче, Питрәч, Биектау, Әтнә районнары һәм Марий Эл Республикасы (Мари-Төрек һәм Морки районнары) белән чиктәш.
Район Татарстан Республикасының төньягында урнашкан. Административ үзәге – Арча шәһәре. Район территориясендә табигать һәйкәлләренә караган берничә объект урнашкан: Казансу елгасы чыганаклары, Яңасала сөзәклеге, Курса соры челән колониясе, «Тукай-Кырлай», «Аю урманы» урманнары, Казансу һәм Шушма елгалары.
Авыл хуҗалыгы тармагы
Авыл хуҗалыгының нигезен ит-сөт һәм игенчелек юнәлешләре тәшкил итә. Кырларда көзге арыш, сабан бодае, арпа, солы, борчак культуралар игелә. Бәрәңге төп урынны алып тора. Бәрәңге үстерү – Татарстан Республикасының күп кенә агропредприятиеләре эшенең мөһим юнәлеше. Шуларның берсе – Арча районындагы «Кырлай агрофирмасы». Биредә 1200 га дан артык мәйданда игелгән бәрәңге республика гына түгел, Ульяновск, Самара, Санкт-Петербург шәһәрләренә дә китә.
Арча районында 132,4 мең га авыл хуҗалыгы җире бар, шуның 122,8 мең га җире чәчүлек җирләр. 16 эре авыл хуҗалыгы предприятесендә һәм 40 крестьян-фермерлык хуҗалыгында уртача алганда, 1,4 мең кеше хезмәт куя. Авыл хуҗалыгында уртача айлык хезмәт хакы 49,8 мең сум тәшкил итә. Район авыл хуҗалыгы исәбендә 31201 баш мөгезле эре терлек бар, һәм шуларның 9905е савым сыер.
Арча районы мәгарифе
Узган гасырда ук дөньяга билгеле данлыклы мәгърифәтчеләре булган Арча районында бүгенге көндә 15 база мәктәбе, 1 лицей, 17 төп мәктәп, 2 башлангыч мәктәп-балалар бакчасы, 47 мәктәпкәчә белем бирү учреждениесе, 1 мәктәп-интернат, 2 урта һөнәри белем бирү учреждениесе эшли. Мәктәпләрдә 6020 укучы белем һәм тәрбия ала. Мәктәпләр һөнәр училищелары, көллият, югары уку йортлары белән хезмәттәшлек итә, профильле сыйныфлар булдырыла. Шулай ук өстәмә белем бирү учреждениеләре тулы көченә эшли. Укучылар сарае, балалар сәнгать мәктәбе, «Арча» спорт комплексы базасында эшләүче түгәрәкләрдә балаларның төрле юнәлештә иҗади сәләте ачыла, үстерелә.
Райондагы балалар бакчаларына 2290 бала йөри. Мәктәпкә әзерлек төркеме балаларына «шимбә мәктәпләре» эшли. Уртанчылар төркеменнән башлап балаларга инглиз теле өйрәтелә. Районның барлык мәктәпкәчә учреждениеләрендә туган як тарихына һәм этнографиясенә багышланган милли музей почмаклары булдырылды.
Район җитәкчелеге тарафыннан ел саен талантлы балаларны хөрмәтләү үткәрелә, район башлыгының исемле стипендиясе, республика олимпиада призерларына һәм аларны әзерләгән укытучыларга премияләр түләнә. Шәһәр паркының «Йолдызлар аллеясы» ел саен яңа йолдызлар белән тулылана. 
Арча районы мәдәнияте
Китапханә, мәдәни-күңел ачу һәм музей юнәлешләре буенча район халкына 136 мәдәният учрежденисе хезмәт күрсәтә. Алар арасында 1 район мәдәният йорты, 4 күпфункцияле үзәк, 31 авыл мәдәният йорты, 39 авыл клубы, 56 китапханә (үзәк китапханә, район балалар китапханәсе, шәһәр китапханәсе, 49 авыл китапханәсе), 72 китапханә пункты, 5 музей бар. Балаларга мәдәни өстәмә белем Арча балалар сәнгать мәктәбендә бирелә.
Арча районы мәдәният тармагында барлыгы 417 кеше хезмәт куя. 18 хезмәткәр «Татарстан Республикасының атказанган мәдәният хезмәткәре», 1 хезмәткәр «Татарстан Республикасының халык артисты» дигән мактаулы исемнәргә ия, 26 хезмәткәр «Мәдәнияттәге казанышлары өчен» күкрәк билгесе белән бүләкләнгән.
