Халидә Бигичева: «Кассадагы бер миллион акчамны иремә калдырып киттем»

“Авыл халкы серне соңрак чиште”

Түбән Новгород өлкәсенең Кызыл Октябрь районы Чүмбәли авылындагы төп нигездә үткән балачак еллары, кичкән сынаулары, җырчының бүгенге тормыш-көнкүреше хакында сөйләштек. Дөресрәге, Халидә ханым сөйләде дә сөйләде, ә мин бүлдермәдем...

– Халидә ханым сәнгатебезгә ике олпат җырчы биргән, бик көчле нәсел баласы сез! Геннарыгыз затлы! 
– Мәктәптә укыганда укытучылар безгә: “Сез йә иртәрәк, йә тагын да соңрак туарга тиеш идегез!” – дип әйтәләр иде. Ул чакта сүзләренең мәгънәсен аңламый идем. Шигъри җанлы, тәрбияле, укуга сәләтле, җырларга яраткан моңлы балалар булганга әйткәннәрдерме... Безнең чорда ук авылда ике катлы мәктәп төзеделәр. Ел саен сыйныфлар дүртәр параллель, һәр сыйныфта 30ар бала! Безнең өйдән генә дә бишәү укырга торып китәбез. Дүртебез дә бер тирә, араларыбыз – берәр яшь кенә. 

– Сезнең өй түрендәге бишектә балалар да елап түгел, җырлап үскәннәрдер шикелле, Халидә апа. 
– Тел ачылгач та мыгырдап, көйгә салыбрак сөйләшкәнбез. Мин бигерәк тә: “Хәзер әни самавыр куя, әти килә...” – дип, курчагым белән уйнаганда да сүзләремне җырлабрак әйткәнмен. Мәктәптә укыганда шигырьләрне дә нишләптер көйләп, тизрәк өйрәнә идем. Мәктәптә онытылып китеп, җырлабрак сөйләргә керешсәм: “Халидә, җыр дәресе түгел ич!” – дип көләләр иде... Укытучы Нәфисә апа: “Халидәнең үзенә җайлы икән, сөйләсен!” – дип гел мине яклап килде. Соңыннан әйтте: “Син җырлаганда күңелемә иңгән рәхәтлекне әйтеп тә аңлата алмыйм”, – диде. Ә бит җырла дип бастырсалар җырламый идем мин.

– Хәзерге балаларның холык-фигеле дә, тормышка яраклашып үсүләре дә икенче. Сезнең балачак барыбер үзгә...
– Эшләп үстек. Хәзер бәрәңге бакчасына чыгам да, шаккатып карап торам. Бер башыннан икенче очына тиклем, ничекләр эшкәртеп бетердек икән дим. Хәзер ул кадәр түгел, чирегенә дә бәрәңге утыртмыйбыз бит, җил уйнап тик йөри. Әбиебез бик уңган кеше иде, мәрхүмә. Кишер, чөгендере дә исәпсез, бәрәнгесе – гектар! Кыяр, кәбестәне олы кисмәкләргә тозлый иде әби. 12 кашыкны туендырырга кирәк! Бер әти эшли – комбайн белән трактордан төшмәде дә мәрхүмкәем. Әнинең салган ипиләре! Мәскәүдә кайткан туганнарыбыз махсус әнинең икмәген ашарга дип безгә киләләр иде. Яңа аерткан каймакны шул ипи телеменә ягып чәй эчүләре... Балачакның тәме иреннәрдән гомер буена да китми икән, сеңлем!.. 

– Авыл тәме дә үзгә... 
– Ничәмә еллар читтә яшәгән дәверләрдә дә мин авылдан өзелмәдем, йөрәгем үземнән дә алда йөгереп кайта иде. “Авылга кайттыңмы эшләп билсез каласың, эш бетми, тузаны, пычрагы...” – дип зарланган кешеләргә шаккатам. Белмим, эшләгән саен җаныма рәхәтлек алам. Менә шуңа туып-үскән нигеземне яңарттым да. Искесен ничек тә сипләп, музей итәсе иде... Хәйдәр абыем, дигәч, балачак күз алдына килә. Без беренчеләр – Әхмәт, Хәйдәр, Рәйхана, мин... Гаҗәпләнмә сеңлем, бертуганнарның олысына да исем белән эндәшү гадәте бездә. Эштә дә, өйдә кичләрен концерт куярга керешсәк тә дүрт бала төп көч идек. Хәйдәр абый кыюсыз, аны җырлатуы кыен иде. Үсмер чорына килеп кергән мәле бит, оялгандыр да. Әхмәт хәйләкәр, башлап җибәрә дә, Хәйдәр күтәреп алуга күздән югала. Ә Хәйдәр бер башладымы тиз генә туктый белми, җырлый да җырлый иде, мәрхүмкәем. “Безгә кайчан чират җитәр икән?” – дип чаршау артында кабалануларыбыз!.. Әле бит бер-беребезне халык җырчысы дип игълан итәбез. Казанны тыңлый идек, радиодан ишеткәнбездер.

Тулырак: http://shahrikazan.ru/news/shou-biznes/khalid-bigicheva-mskdge-fatirymny-ber-leshen-kassadagy-ber-million-akchamny-irem-kaldyryp-kittem